Skip to content

Những việc nhỏ nên làm ngay

Tiêu đề bài viết do người viết phỏng đặt dựa theo những bài viết của Cố Tổng bí Thư Nguyễn Văn Linh1

Sinh thời, đồng chí Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có bài viết Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam2. Gần đây, mình được tặng một cuốn sách có tựa đề A history of God3. Cả hai tác phẩm này theo mình thấy, có một điểm chung rằng mặc dù là những nhà nghiên cứu rất có kinh nghiệm trong lĩnh vực của mình, nhưng khi trình bày vấn đề thì tác giả chỉ đề cập là "một" hay "một số" rất khiêm tốn chứ không hề có ý bao hàm tất cả. Trong bài thi viết của đạt giải của tôi, việc đề cập đến là việc sinh hoạt tại Chi bộ, là việc tôi tiếp xúc và hiểu rõ những vấn đề còn hạn chế.

Bởi thế, tôi cho rằng, trước khi bàn những chuyện đao to búa lớn, Đảng viên và Chi bộ nên tùy tình hình, nhiệm vụ chính trị tại nơi mình công tác mà nêu ý kiến, đề xuất phù hợp. Kỳ kiểm điểm năm ngoái, tôi tự nhận thấy bản thân mình còn chưa tích cực, cả nể, chưa dám thấy đúng không giám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh. Năm nay nhìn chung đã mạnh dạn và đưa ra nhiều ý kiến, hầu hết đúng nơi, đúng chỗ, mang tính xây dựng.

Tuy vậy, các ý kiến, đề xuất vẫn chưa được áp dụng và chưa thuyết phục được các đồng chí mà tôi thì phải chuyển công tác theo quy định.

Vấn đề về lắng nghe ý kiến sinh viên

Hồ Chủ Tịch khi bàn về Thanh niên Trung Quốc đã nhận định: "Chỉ có tầng lớp sinh viên là có thể nghe thấy những hồi âm của phong trào cách mạng của phương Tây. Chỉ có họ mới có thể nhìn thấy, suy ngẫm, so sánh và hiểu được vấn đề"4. Nhận định này tôi cho rằng đúng với sinh viên Việt Nam và vẫn còn đúng trong thời đại ngày nay.

Các Đại học (Trường Đại học) hiện nay đào tạo sinh viên đã dần tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế. Mỗi trường, tùy theo tình hình đã xây dựng các triết lý, sứ mạng, tầm nhìn, giá trị cốt lõi bao gồm nhiều khía cạnh, trong đó không ít cơ sở lấy hội nhập, toàn diện, đa văn hóa là một trong những thước đo quan trọng. Sự tự học hỏi, tự nghiên cứu, phản biện đã trở thành một phần không thể thiếu trong bộ kỹ năng của sinh viên.

Mặc dù kỹ năng và kiến thức ngày càng cao, nhưng sinh viên vẫn còn thiếu sót ở một số điểm.

  • Một là, số đông sinh viên vẫn còn học tập và sinh hoạt bằng trợ cấp từ gia đình, chưa thông qua lao động sản xuất để tạo nên thặng dư, vì vậy chưa hiểu hết những mâu thuẫn trong quan hệ sản xuất.

  • Hai là, sinh viên có khao khát tìm hiểu tri thức mới, nhưng khả năng tư duy chưa hoàn thiện như một nhà nghiên cứu thực thụ, vì vậy dễ bị thiên kiến, một chiều, chưa đi sâu vào bản chất của vấn đề mà chỉ nhìn hiện tượng để đánh giá.

  • Ba là, nhu cầu tìm kiếm sự công nhận, sự bất mãn khi nhìn thấy những bất công không chỉ đối với bản thân mà đối với cả những khiếm khuyết còn tồn tại bên ngoài xã hội, vốn rất dễ tìm kiếm và tiêu thụ trong môi trường mạng xã hội, không gian số hiện nay.

  • Bốn là, do sự phát triển của các nền tảng truyền thông xã hội, nền kinh tế dựa trên sự chú ý tác động đến nhận thức về xã hội của một bộ phận của tầng lớp sinh viên nói riêng, giới trẻ nói chung. Khả năng diễn đạt và trình bày vấn đề trực tiếp bị thu hẹp, chuyển dịch dần sang các phương thức gián tiếp như mạng xã hội, email, tin nhắn văn bản, nhãn dán thể hiện cảm xúc, ưu tiên các phương thức ẩn danh... Viêc trình bày vấn đề trực tiếp tới người phụ trách, tổ chức chịu trách nhiệm không được thực hiện, thay vào đó tìm kiếm sự đồng cảm trên các phương tiện gián tiếp.

  • Cuối cùng, một bộ phận cán bộ, viên chức, người lao động làm nhiệm vụ tiếp nhận ý kiến, hoặc thực hiện các công việc mà sự bắt đầu, quá trình thực hiện, kết quả có sự liên quan tới sinh viên chưa tạo điều kiện cho sinh viên nói lên ý kiến của mình. Các quy trình, quy định hoặc không rõ ràng, hoặc được đề cập rõ ràng nhưng người xử lý nó thực hiện theo quy trình kinh nghiệm, không xem xét các yếu tố thay đổi của chính sách và đối tượng tiếp xúc. Bản thân sinh viên nói riêng, công dân nói chung khi làm việc với thầy cô, giảng viên, cơ quan quản lý thường ở vị trí yếu thế. Họ không có đủ trình độ (như đã nêu các điểm trên), hoặc không có đủ tài nguyên, hoặc còn kiêng sợ, ngại va chạm. Sự bình đẳng về quyền nhưng không kèm theo sự bình đẳng về điều kiện để thực hiện các quyền đó đã dẫn đến dân chủ vẫn chỉ là hình thức, trống rỗng mà không thực chất2.

Quá trình công tác đoàn thể và làm việc, tôi nhận thấy một ý kiến phản hồi đưa ra không ngoài hai mục đích: hoặc nó ảnh hưởng tới lợi ích của người nêu ý kiến hoặc chính họ là người có nhiệm vụ/nghĩa vụ/quyền nêu ý kiến không vì lợi ích thuần túy. Việc lấy ý kiến của sinh viên đã được triển khai và có hiệu quả thực chất. Thông qua các phiếu đánh giá cũng như hội nghị lấy ý kiến, các quan điểm, góc nhìn của sinh viên đã được phản ánh và đi vào chính sách.

Phương thức lấy ý kiến cần phù hợp, phải tạo ra mong muốn đóng góp của đối tượng được lấy ý kiến. Muốn đạt được điều này cần đảm bảo cả hai yếu tố:

  • Về mặt hình thức, phương tiện lấy ý kiến cần thể hiện thành ý, mong muốn của người lấy ý kiến đối với người được lấy ý kiến. Một sản phẩm đồ họa, một ứng dụng di động, một trang điện tử được thiết kế đẹp đương nhiên sẽ khơi gợi, mơn trớn cảm xúc của người được lấy ý kiến hơn là một thư điện tử toàn chữ, kèm theo một đường dẫn tới google biểu mẫu. Sự lấy ý kiến có thể là chủ động như gửi phiếu điền, hoặc thụ động như số liệu tiếp cận, tỉ lệ tương tác, thời gian truy cập ứng dụng, vùng nội dung mà người được lấy ý kiến tập trung. Về mặt kỹ thuật, các công cụ hiện đại đã đáp ứng được các yêu cầu này. Một phương pháp tốn kém hơn là kèm các hình thức tuyên dương, khen thưởng khi đối tượng được lấy ý kiến bày tỏ quan điểm của họ. Hầu hết các trang thương mại điện tử đã áp dụng chính sách này.

  • Về mặt nội dung, các vấn đề được xin ý kiến phải rõ ràng, dễ đọc, dễ hiểu, tốt nhất là các vấn đề ảnh hưởng tới đời sống, sinh hoạt, học tập của họ. Các câu hỏi lấy ý kiến cần ngắn gọn, mang tính lượng hóa như chấm điểm, phần trăm... Các vấn đề lấy ý kiến không mang tính vỹ mô, cần nhiều công sức tìm hiểu mới có thể đánh giá thì không lấy ý kiến. Các vấn đề mà ý kiến của người lấy ý kiến không quan trọng, hoặc không thể đóng góp thì cũng không lấy ý kiến. Nếu vấn đề đó cần phải lấy ý kiến, thì cần thông qua bước trung gian để cụ thể hóa nó thành các câu hỏi mà đối tượng lấy ý kiến có thể trả lời. Thay vì hỏi "Các ý kiến đóng góp Chiến lược phát triển" thì nên chia thành các câu hỏi nhỏ hơn như: "Nhằm nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học và công bố quốc tế, đâu là ưu tiên mà nhà trường nên tập trung (chọn tối đa 2) A: Xây dựng môn học về kỹ năng viết bài báo cho sinh viên. B: Mua bản quyền các thư viện bài báo khoa học cho sinh viên dùng chung. C: Cải thiện trang thông tin các hướng nghiên cứu sẵn có của nhà trường. D: Tăng nguồn kinh phí hỗ trợ cho giảng viên, sinh viên, lập danh mục các tạp chí được trường tài trợ chi phí nộp bài báo. E: Phát triển các lĩnh vực nghiên cứu mới hoặc liên kết để thực hiện khoa học liên ngành.

  • Về mặt tiếp thu, cần xác định rõ, bất kỳ ý kiến nào cũng có cái đúng của nó. Nếu ý kiến hoàn toàn sai thì thông qua cái sai đó mà ta nhận diện được đâu là cái đúng, chính là hạt nhân hợp lý của ý kiến đó. Nếu ý kiến đó đúng một phần, là cái riêng của trường hợp người ý kiến thì đương nhiên trong đó sẽ tồn tại một cái chung mà các trường hợp khác sẽ mắc phải. Sau khi tiếp nhận ý kiến đóng góp, cần tiếp thu những cái hợp lý, phản hồi những cái chưa hợp lý cho người ý kiến. Thông qua đó giúp người ý kiến hiểu rõ quan điểm lãnh đạo, chỉ đạo, thông tin mới, lý luận phù hợp của người được ý kiến. Thông qua hoạt động như vậy, người ý kiến phát triển trình độ tư duy, khả năng diễn đạt, từ đó có ý kiến mới hơn. Các quan điểm tiếp thu thì cần phải cảm ơn, tuyên dương người ý kiến. Các quan điểm chưa tiếp thu thì cần phải giải thích rõ, làm tới cùng lập luận. Tránh tình trạng kết luận một chiều, không dẫn chứng, phản biện.

Vấn đề nói đi đôi với làm, gương mẫu trong thực hiện chính sách

Đảng viên đi trước, làng nước theo sau5; Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền6; Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ "cộng sản" mà ta được họ yêu mến7.

Trước khi thực hiện tuyên truyền tới quần chúng, bản thân người tuyên truyền phải là một tấm gương mẫu mực. Một người đáng tin rõ ràng sẽ làm cho những điều họ nói đáng tin. Không những người nói đó đáng tin, mà bộ phận, tổ chức do người đó đại diện/là thành viên cũng phải gương mẫu như vậy. Quần chúng nói chung và sinh viên nói riêng quan tâm tới những điều chung quanh họ, trước khi quan tâm tới những sự việc, sự kiện khác. Chúng ta không thể vừa tuyên truyền tuân thủ pháp luật về giao thông, vừa thể hiện bản thân mình quen biết đồng chí này, đồng chí kia ở cơ quan công an. Chúng ta không thể vừa tuyên truyền nâng cao vai trò của y tế cơ sở, vừa thông báo rằng ta đủ giàu để bất kỳ bệnh nào cũng lên khám ở tuyến Tỉnh, tuyến Trung Ương.

Một đồng chí Bí thư tham gia chương trình đạp xe đồng hành, đi được vài trăm mét đã dừng lại, lên xe ô tô để đi tới đích thì không thể làm gương, không đủ năng lực chỉ đạo tuyên truyền được.

Làm gương, làm mẫu là vấn đề còn tồn tại qua nhiều thời kỳ. Việc người tuyên truyền, làm chính sách chưa gương mẫu, chưa đi đôi với làm không phải nay mới có, không phải chỉ xuất hiện trong mỗi đơn vị ta, nhà nước ta, thời kỳ ta. "Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ", Khổng Tử đã chỉ ra từng bước mà việc đầu tiên cần làm là tự rèn luyện, tu dưỡng. Vai trò của tổ chức là thường xuyên nhắc nhở, phê bình các cá nhân chưa gương mẫu, chưa nói đi đôi với làm. Việc làm gương phải bắt đầu từ lãnh đạo đơn vị và chỉ có thể bắt đầu từ lãnh đạo đơn vị.

Việc nâng cao tính thống nhất giữa lời nói và hành động trong đội ngũ quản lý, tuyên truyền tôi chưa tìm tòi được giải pháp hiệu quả nào. Chỉ có thể thông qua vài hiện tượng, biểu hiện mà phê bình chính những đồng chí trong tổ chức của tôi. Xin nêu ra để nhận diện vấn đề và cùng tìm giải pháp.

Vấn đề quần chúng hóa quan điểm, tập thể hóa lý luận

Các quan điểm đúng đắn chưa được quần chúng hóa, kể cả trong tập thể chi bộ. Nhiều chủ trương, chính sách được phổ biến chưa tới, chưa kỹ, chưa rõ. Các tổ chức làm nhiệm vụ tuyên giáo chưa đưa ra được kịch bản tuyên truyền phù hợp với từng đối tượng. Đảng viên chưa vững kinh nghiệm chưa trả lời thống nhất trong cùng câu hỏi, dẫn tới quần chúng nghi ngờ lý luận, phản đối chính sách. Ví dụ tạo sao phạt cao, tại sao phạt thấp, nguyên nhân do đâu?

Về vấn đề này, tôi thật đáng buồn mà trích dẫn một trường hợp tội phạm. Các đối tượng có trong tay thông tin và một kịch bản bám sát tình hình thời sự trong nước, những vướng mắc mà người dân gặp8. Bản thân cán bộ ta có lúc, có nơi chưa làm được như những đối tượng này. Trong tuyên truyền chính sách, ta đi sâu vào phân tích nội hàm, tư tưởng của đường lối, nghị quyết, chính sách, pháp lệnh, nghị định, thông tư nhưng chưa nắm bắt được quần chúng nhân dân quan tâm điểm nào trong đó. Ta chưa định hướng được điểm chú ý của nhân dân vào điều cốt lõi của chính sách, ta chạy theo "dọn bãi chiến trường" khi chính sách bị xuyên tạc, và rồi ta lại lên hàng chục, hàng trăm bài cảnh báo, đấu tranh.

Ví dụ, khi giải thích quy định mới tăng mức phạt, tôi chỉ thấy các đơn vị truyền thông điểm khác nhau giữa trước và sau, rằng luật đã có từ lâu, chỉ thay đổi mức phạt, tôi không thấy trình bày cặn kẽ về quan điểm, tầm nhìn, nguyên nhân, kỳ vọng hiệu quả của chính sách.

Tôi cho rằng, giải thích chính sách này theo hướng thiên về văn hóa - xã hội hơn là kinh tế. Trước hết, ta khái quát vài nét về văn hóa giao thông hiện tại, sau đó ta chỉ ra nguyên nhân, ta trình bày quan điểm chính sách, dùng vài số liệu để chứng minh. Sau cùng là nói đến lợi ích và hiệu quả chính sách kỳ vọng.

Nhìn chung, hoạt động giao thông ở Việt Nam phản ánh một phần văn hóa Việt Nam. Người tham gia ưu tiên sự thuận tiện, dễ dàng, tự phát. Phép vua thua lệ làng, một trăm cái lý không bằng một tí cái tình. Dù đa số tuân thủ, một vài trường hợp hậu quả nặng thì viện dẫn cái tình để không tuân thủ cái lý. Vì vậy, việc áp dụng chính sách mới nhằm nâng cao ý thức tuân thủ lý tính, từ đó nâng cao ích lợi cho tập thể xã hội chứ không riêng cho đối tượng nào. Trước và sau khi áp dụng nghị định 100/2019/NĐ-CP, tỉ lệ vi phạm và các số liệu khác đã phát triển theo chiều tốt lên (cần viện dẫn). Từ đó tin tưởng rằng, với chính sách mới tiếp tục nâng cao ý thức tham gia giao thông của người dân.

Quan điểm này cần phổ biến cho bản thân người tham gia công tác tuyên truyền, tùy từng đối tượng mà người đó có diễn đạt, trích dẫn phù hợp. Các tổ chức đoàn thể cần có bộ kịch bản để trả lời thống nhất cho từng trường hợp cụ thể.

Với các quan điểm lớn như tầm nhìn chiến lược, nghị quyết về phương hướng, cần chỉ ra những lựa chọn chính sách hoặc nguồn gốc góc nhìn. Tại sao chúng ta chọn công nghiệp, công nghệ, sản xuất chip mà không chọn dịch vụ, giải trí, gia công. Như vậy, các thành phần trong hệ thống mới rõ vai, thuộc bài, theo khả năng của mình mà thực hiện. Vì tư tưởng định hướng, chỉ đạo hành động. Có quần chúng hóa quan điểm, tập thể hóa lý luận thì hoạt động thực tiễn mới chung hướng, phát triển đi lên.

Cũng giống như vấn đề gương mẫu, vấn đề quần chúng hóa quan điểm còn lớn lao hơn. Bản thân tôi chưa đủ khả năng để mô hình hóa ra được một giải pháp cụ thể nào, đành tiếp tục nêu ra để suy nghĩ và cùng tìm giải pháp.

  1. Báo Nhân Dân. Đồng chí nguyễn văn linh và những việc cần làm ngay trên báo nhân dân. 2025. URL: https://special.nhandan.vn/TBT-Nguyen-Van-Linh-va-Nhung-dieu-can-lam-ngay/index.html (visited on 2025-02-03). ↩

  2. Nguyễn Phú Trọng. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở việt nam. 2021. URL: https://nhandan.vn/mot-so-van-de-ly-luan-va-thuc-tien-ve-chu-nghia-xa-hoi-va-con-duong-di-len-chu-nghia-xa-hoi-o-viet-nam-post646305.html (visited on 2025-02-03). ↩↩

  3. Karen Armstrong. A History of God: The 4000-Year Quest of Judaism, Christianity, and Islam. A.A. Knopf, New York, first american edition edition, 1993. ↩

  4. Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh Toàn tập, chapter Trung Quốc và thanh niên Trung Quốc, pages 451–494. Volume 2. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011. URL: https://hochiminh.vn/book/tac-pham-cua-ho-chi-minh/ho-chi-minh-toan-tap/ho-chi-minh-toan-tap-tap-2-269 (visited on 2025-02-03). ↩

  5. Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh Toàn tập, chapter Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân, pages 546–548. Volume 15. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011. URL: https://hochiminh.vn/book/tac-pham-cua-ho-chi-minh/ho-chi-minh-toan-tap/ho-chi-minh-toan-tap-tap-15-282 (visited on 2025-02-06). ↩

  6. Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh Toàn tập, chapter Thư gửi đồng chí PêTơRốp, Tổng thư ký ban phương Đông, pages 284–285. Volume 1. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011. URL: https://hochiminh.vn/book/tac-pham-cua-ho-chi-minh/ho-chi-minh-toan-tap/ho-chi-minh-toan-tap-tap-1-266 (visited on 2025-02-07). ↩

  7. Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh Toàn tập, chapter Bài nói chuyện trong buổi bế mạc Hội nghị cán bộ của Đảng lần thứ Sáu, pages 15–17. Volume 6. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011. URL: https://hochiminh.vn/book/tac-pham-cua-ho-chi-minh/ho-chi-minh-toan-tap/ho-chi-minh-toan-tap-tap-6-273 (visited on 2025-02-07). ↩

  8. Nguyễn Ngân. Vụ lừa đảo gần 1.000 tỷ đồng: các đối tượng bám sát tình hình trong nước để lên kịch bản. 2025. URL: https://vtv.vn/phap-luat/vu-lua-dao-gan-1000-ty-dong-cac-doi-tuong-bam-sat-tinh-hinh-trong-nuoc-de-len-kich-ban-20250205145721598.htm (visited on 2025-02-07). ↩